بررسی تجارب عرفانی در متون معتبر عارفان با تاکید بر تذکره الاولیای عطار نیشابوری

چکیده تجربه ای را که در آن به نحوی از انحاء نوعی آگاهی از حضور خدا دست می دهد، تجربه ی عرفانی می نامند و می توان گفت که بیان آن ها تقریبا غیرممکن است. عارف حقیقی کسی است که بر اساس این آگاهی عرفانی از مشاهدات خود سخن می گوید و بیان خود را محدود به استدلالات منطقی نمی نماید. عالم هستی به منزله ی سایه ای از نور ذات حق تعالی است و این عالم تجلی گاه ظهور خداوند است. موجودات جهان هستی نمود هایی از وجود خدا هستند. معرفت و شناخت پروردگار غیر ممکن است و تنها می توان به صفات او معرفت پیدا کرد. به علت آن که تجارب عرفانی ذاتا بیان ناپذیر هستند، عرفا برای توصیف تجارب عرفانی خود نماد پردازی کرده اند و یا متوسل به زبان کنایی و مجازی شده اند. بدین منظور آن ها عناصر طبیعت را دستمایه ی بیان تجارب عرفانی خود ساخته اند. آن بعدی که از تقید به شرع در تجارب عرفانی مشاهده می گردد، همان بعد معنوی و مفاهیم عمیق آن ها است که حقیقت هر کدام از واجبات شرعی را که همانا فراتر از انجام این تکالیف است، در بر دارد.در اکثر این گونه تجارب، اعتقادات مذهبی فرد، زمینه ساز کسب این تجارب می شود. تحقق نظریه ی زمینه مندی تجارب عرفانی را در تحکیم روابط اجتماعی نیز مشاهده می کنیم و این بدان دلیل است که توصیه های اجتماعی اسلام در ساخت باور های فرد نقش اساسی را داشته است. با بررسی این تجارب مشاهده گردید که رخداد اکثر این تجارب عرفانی در خواب و یا به صورت نداهای غیبی بوده است. با در نظر گرفتن نظریه های مطرح شده در باب تجارب عرفانی، با بررسی خصیصه های ذاتی این تجارب بر مبنای نظریه استیس که از ذات گرایان بنام است، بیان ناپذیری بسامد بالاتری را به خود اختصاص داده است و نظریه ی زمینه مندی تجارب عرفانی ، ارائه شده از سوی کتز که از ساخت گرایان است، به ویژه در مسائل اعتقادی و مذهبی نیز از بسامد زیادی برخوردار است. تلقی هر عارف از تجربه های عرفانی ودینـی در هر دوره از زندگی متفاوت است و در متون خاصی نمود پیدا کرده است. با بررسی تجربیات عرفانی در تذکره الاولیا مشاهده می شود که عطار در تذکره الاولیا با استفاده از تمثیلات، تجربیات عرفانی خود و دیگران را بیان کرده است و هدف او از بیان آنها شفاف ساختن تجربیات عرفانی برای مخاطبان بوده است در این پژوهش سعی بر آن بوده است تا این تجارب را در متون معتبر عارفان ، به خصوص تذکره الاولیای عطار نیشابوری ،که یکی از برجسته ترین و ارزشمندترین آثار تصوف در ادب فارسی به شمار می رود، مورد بررسی قرار دهیم. این تجارب در ارتباط با مسائل گوناگونی مورد واکاوی قرار گرفته است. این پژوهش در قالب پنج فصل به این ترتیب انجام شده است: فصل اول: مقدمه و کلیات؛ فصل دوم: مفهوم خدا و هستی و جایگاه اصطلاحات عرفانی در تجربه ی عرفانی؛ فصل سوم: رابطه ی طبیعت و کسب تجربه ی عرفانی؛ فصل چهارم: فرایض دین، عامل کسب تجربه ی عرفانی و فصل پنجم: توصیه های اجتماعی اسلام، عامل کسب تجربه ی عرفانی و در انتها به نتیجه گیری پرداخته شده است.این جستار ازنظر روش به شیوه استقرایی و ازدیدگاه ابزار و میدان تحقیق به روش کتابخانه ای است کلمات کلیدی: تجربه عرفانی، هستی، طبیعت، فرهنگ اسلامی، دین.